Podstawowe pojęcia astronomiczne

 W Astronomii wyróżniamy wiele obiektów astronomicznych, jednymi z nich, które powinny być dla każdego znane są:

Rys.2. Jedną z najsłynniejszych komet jest kometa  Halley'a, którą widzimy raz na 76 lat.

 Kometa - ciało niebieskie poruszające się po orbicie eliptycznej wokół Słońca.

Zbudowana jest z:

- jądra

- mglistej otoczki (zwanej komą)

- warkocza

 Jądro składa się z mieszaniny pyłów i drobnych odłamków skalno-lodowych, będących zamarzniętą wodą, dwutlenkiem węgla, amoniakiem i metanem.

 Meteoroidy - drobne okruchy skalne, poruszające się po orbitach wokół Słońca. Meteoroidy mają zwykle masę od 10 kg do 100 kg. Wpadające w atmosferę Ziemi meteoroidy wywołują zjawiska meteorów.

Te z meteoroidów, które dotrą do powierzchni Ziemi, określamy nazwąmeteorytów.

Rys.3. Meteoroidy mogą wywołać tzw. deszcz meteorów, zwany też rojem meteorów.

Rys.4. Słońce jest przykładem gwiazdy.

Gwiazda (rys.) - to ciało niebieskie świecące własnym światłem wewnątrz, której zachodzą reakcje termojądrowe. Gwiazdy mają kształtgeoidy, zbudowane są głównie z wodoru i helu.

Rys.5. Ziemia okrąża Słońce.

Słowniczek

Geoida – kształt zbliżony do kuli. Wyróżnia się lekkimi spłaszczeniami przy biegunach.

Planeta (rys. Ziemi) – obiekt astronomiczny okrążający gwiazdę lub pozostałości gwiezdne, wystarczająco duży, by uzyskać kształt geoidy oraz osiągnąć dominację w przestrzeni wokół swojej orbity.

Planeta karłowata - to termin astronomiczny określający kategorię ciał niebieskich w Układzie Słonecznym. Termin ten został przyjęty podczas sympozjum Międzynarodowej Unii Astronomicznej w Pradze 24 sierpnia 2006 roku. Zaliczają się do nich ciała niebieskie nie będące satelitami, będące większe od przeciętnych planetoid i nie większe niż przeciętna planeta np.Pallas II.

Planety karłowate, wbrew nazwie, nie zaliczają się do planet.

Planetą karłowatą jest obiekt, który:

- znajduje się na orbicie wokół Słońca

- posiada wystarczającą masę, by własną grawitacją pokonać siły ciała sztywnego tak, aby wytworzyć kształt geoidy

- nie oczyścił sąsiedztwa swojej orbity z innych względnie dużych obiektów

- nie jest satelitą planety lub innego obiektu niegwiazdowego.

 Planety karłowate:

1. Pluton

2. Ceres

3. Makemake

4. Eris

5. Haumea

Rys.6. Na obrazku widać: Plutona (Pluto) z księżycem Charonem, Makemake, Eris i jej księżyc Dysnomię, oraz Ziemię (Earth).  Zostały zachowane proporcje.

Słowniczek

Krater – wgłębienie w powierzchni ciała niebieskiego, wskutek zderzenia się z innym obiektem astronomicznym.

Rys.7. Ceres niegdyś była uznawana za największą planetoidę. Teraz jest nią Pallas II. Ceres jest również rzymską boginią urodzaju.

 Planetoida – ciało niebieskie o rozmiarach od kilku metrów do ponad 1000 km, obiegające gwiazdę centralną (w Układzie Słonecznym - Słońce), posiadające stałą powierzchnię skalną lub lodową, bardzo często o nieregularnym kształcie, często noszącym znamiona (kratery) kolizji z innymi podobnymi obiektami.

Rys.8.  Powszechnie mówi się o tym, że obiekt wessany przez czarną dziurę trafia do innego wymiaru. Hipoteza ta nie jest potwierdzona naukowo.

 Czarna dziura – obiekt astronomiczny, który tak silnie oddziałuje grawitacyjnie na swoje otoczenie, że nawet światło nie może uciec z jego powierzchni. Żaden rodzaj energii ani materii nie może opuścić czarnej dziury.

Czarna dziura powstaje, kiedy gwiazda o masie przynajmniej czterokrotnie większej od Słońca zapada się pod swoim ciężarem po wyczerpaniu paliwa atomowego.

Doświadczenie 1.

Doświadczenie 1 – jak powstaje czarna dziura? Przygotuj: - kartkę szarego papieru (np. z gazety typu „Rzeczpospolita” lub „Metro”) Wykonanie: Zgnieć kartkę w luźną kulkę – to jest twoja gwiazda. Wskutek wyczerpania Paliwa wodorowego, gwiazda zapada się – zgnieć kulkę do oporu a następnie Zrób z niej płaski placek – tworzy czarną dziurę.

Zapamiętaj:

- czym jest astronomia,

- czym są gwiazda, meteoroid, meteoryt, meteor, planetoida, planeta, planeta karłowata, gwiazda, kometa i czarna dziura,

- z czego składa się kometa,

- jak powstaje czarna dziura,

- jakie mamy planety karłowate.